Beste Kees,
Dankjewel voor je reactie op de open brief die ik je schreef. Je lijkt met het grootste gemak te hebben geschreven, gezien de enorme informatiedichtheid en snelheid van je redenaties.
Nu is het aan mij om te zien of ik die redenaties goed begrijp. De meeste roepen waardering op; sommige verdiepingsvragen; anderen twijfel; en bij nog weer anderen heb ik een ander perspectief. Die wil ik graag weer met je bespreken.
Daarom stuur ik je deze vervolgbrief. Ik gebruik daarbij jouw oorspronkelijke reactie als structuur. Daar komt ie:
Dankjewel 🙂
Yes! Langzaam maar zeker verschuift de norm, en gelukkig steeds sneller.
Wat ik hierbij probeer te begrijpen is wat bedrijven tot verandering drijft. Waarom zou een bedrijf de kostbare en tijdrovende transformatie ingaan van reguliere Profit Maximizer (categorie 1) naar Responsible Profit Maximizer (categorie 2)?
De roep vanuit consumenten en medewerkers zal daarvoor zeker een belangrijk argument zijn. Een andere driver is misschien verscherpte wetgeving, en nog een ander het succes van meer responsible concurrenten. En heeeeel misschien een beetje ethiek of hervonden verantwoordelijkheidsgevoel.
Maar wat het ook is: op een gegeven moment zouden de eigenaren/investeerders van een bedrijf bij het bestuur moeten aandringen op transformatie, omdat alleen transformatie de profitable toekomst van het bedrijf (van hun investering) veilig zou stellen. Maar gebeurt dit al echt? Ik weet het niet. Daarom mijn vraag aan jou:
Welke voorbeelden ken jij van bedrijven waarbij investeerders druk uitoefenen op bestuurders om de ‘responsible transformation’ echt serieus in te zetten?
Dat bestuurders ‘duurzaamheid’ op de agenda hebben staan is natuurlijk een heel goed startpunt. Maar weten ze ook waarnaartoe ze zouden moeten transformeren? Mijn indruk is dat CSR in het verleden te vaak werd beschouwd als iets van een losse afdeling, terwijl het eigenlijk elke dimensie van de organisatie zou moeten beïnvloeden. Is dat tegenwoordig anders? Oftewel:
Hebben bestuurders inmiddels ook een goed beeld van hoe een ‘fully mature’ responsible bedrijf er uit zou zien?
Exact dit bovenstaande probeer ik zelf ook nog beter te begrijpen. Daarvoor heb ik afgelopen week nog een andere post gedaan: “Hoe ziet een echt ‘responsible’ bedrijf er nu werkelijk uit?” (Oproep aan alle meelezers: heel graag jullie comments op dat artikel).
Bij het lezen van de tweede alinea maakte mijn hart een klein sprongetje. Zoals je las in mijn eerste brief zocht ik naar scherpere definitie van ‘purposeful’. Ik kwam tot de voorlopige conclusie dat van de vier categorieën de derde (impact maximizers) en de vierde (de-growthers) ook ‘purposeful’ zou noemen, en de tweede (responsible profit) niet. Dit omdat deze niet bijdragen aan een doel dat groter is dan hun bedrijf.
Klopt het dus dat jij het daar mee eens bent?
Impact Maximizers zijn inderdaad behoorlijk hardcore, maar eigenlijk alleen op de manier van ‘principieel’. Ze zijn vaak vanaf het begin ‘verlicht’ door oprichters met sterke principes. Triodos, Patagonia; ze zijn ooit begonnen als Responsible Profit Maximizers. Maar zodra ze mogelijkheden zagen om hun principes ook op andere domeinen te laten gelden, pakten deze ondernemers die ruimte. Zo maakten zij, ‘gewoon’ gedreven door hun combinatie van ondernemersgeest en principes, de stap van ‘duurzaam’ naar ‘dienstbaar’ zoals jij dat noemt. Ik hoop dan ook dat we nog veel van dit soort ondernemers zullen zien.
Dat gezegd hebbende denk ik, anders dan jij begrijp ik, niet dat dit de ambitie hoeft ze te zijn voor alle bedrijven. Ik denk dat we hiermee teveel vragen van de meeste bedrijven. Bedrijven zijn primair productenleveranciers van de samenleving, niet de redders-ontwikkelaars. Toch die hoge verwachtingen stellen is vragen om teleurstelling.
Daar komt nog eens bij dat je verlichte ondernemers kunt aanmoedigen en ondersteunen, maar ze niet kunt creëren. Principes, iets wat heel dicht bij moraal ligt, worden al vroegtijdig in het leven gevormd (of in ieder geval de context daarvoor) en dat maakt het lastig om ze later in het leven echt om te vormen. Je hebt ze, of je hebt ze niet – en zeker de combinatie met ondernemersgeest maakt het nog bijzonderder. Daar toch om wensen voelt voor mij wederom als het najagen van illusies.
Maar wat vind jij: liggen mijn ambities te laag?
Ik wil wel een poging doen om die laatste vraag te beantwoorden.
Ondernemers willen hun bedrijf succesvol maken. Dat succes gaat altijd ten koste van een ander bedrijf. Ondernemen is willen groeien. Dat geldt ook voor betekenisvolle ondernemers.
Degrowth gaat om het laten afnemen van de totale productie en consumptie, oftewel: de economie te laten krimpen. Individuele bedrijven kunnen hier alleen aan bijdragen door zichzelf op te heffen, of in ieder geval zichzelf te doen krimpen. Dat staat dus haaks op ondernemerschap.
Wat mij betreft is degrowth dus geen universeel kenmerk van betekenisvol ondernemerschap. Dan hadden de ondernemers beter een ander instrument kunnen kiezen dan een bedrijf. En juist in dat kader postte je recentelijke een plaatje met een assenstelsel. Op de x-as stond aan het ene uiteinde ‘ondernemen’ en het andere uiteinden ‘organiseren’.
Ik las dit (verkeerd en toch niet) als twee manieren van samen waarde creëren, waarbij we een beetje vergeten zijn dat mensen ook onderling dingen kunnen organiseren, zonder tussenkomst van een bedrijf of een overheid. De ‘commons’, dus. Bijvoorbeeld in de vorm van coöperaties waarbij een groep mensen samen een pot geld creëert en daarmee voor elkaar zorgt. Het geld vloeit daarmee niet weg uit de gemeenschap.
Ook daar heb ik nog niet zoveel verstand van, maar ik zag dat jij hier al wel visie op hebt. Ik zou je daarom de vraag willen stellen die bij mij direct rijst:
Kan de commons werkelijk een deel van de economie vervangen?
Met mijn beperkte kennis zou ik nu zeggen: alleen als het iets oplevert wat anders geld zou hebben gekost. Want als we ondernemen-werken als kernactiviteit van de economie deels gaan vervangen door organiseren-samenwerken als kernactiviteit van de commons, dan vallen de met werk geassocieerde inkomsten weg. Zie jij nog andere criteria?
En dat laatste, daar ben ik het roerend mee eens. Op naar de next level van onze samenleving ??????
Goed… deze tweede brief is wederom een stukje langer geworden dan gepland. Dat is op zich al een interessant fenomeen: door de dialoog zetten we elkaar aan het denken. Veel van de gedachten die hierboven staan opgepend zijn ook echt pas ontstaan tijdens het schrijven. Erg dun dus, maar misschien is dat ook niet erg. Kwetsbaarheid is het nieuwe perfectie, toch?
Ik kijk in ieder geval weer met spanning uit naar je reactie.
Groet,
Maarten
P/S Lieve meelezers, ik ben ook erg benieuwd naar jullie gedachten en suggesties! Dus: please comment (opent in Linkedin)