Uit Filosofie Magazine, nummer 4, 2024, pagina 22-25: ‘Vier filosofen over de vraag: kun je leven zonder chaos?’ door Ira Pronk en Thomas Velvis
“Wat rust zou geven denk we vaak, is de bevrediging van onze verlangens. […] Maar volgens de Sloveens filosoof Slavoj Žižek is deze rust een punt aan de horizon dat telkens weer uit zicht verdwijnt: onze verlangens zijn onbevredigbaar.
Dit komt, stelt Žižek, omdat de structuur van ons verlangen in de kern chaotisch is. We hebben een overschot nodig om echt te kunnen genieten van wat we nodig hebben, waardoor elke bevrediging van een verlangen gelijk een nieuw verlangen uitlokt.
[…] Het kapitalisme is uniek, denk Žižek, omdat het als enige systeem de chaotische structuur van het verlangen volledig weet te benutten. Het systeem is niet gericht op het vervullen van onze eindige behoeftes, maar gaat ervan uit dat onze verlangens oneindig zijn. Er wordt een surplus aan producten gecreëerd, waardoor we geruisloos overschakelen van de ene behoefte bevrediging naar de andere, zonder ooit echt bevredigd te raken.”
Hoe ethisch is het daarmee om, als productontwikkelaar, mee te werken aan het voeden van dat beest van oneindige verlangens?
Moeten we een helderder onderscheid maken tussen verlangens en behoeften, waarbij behoeften werkelijke menselijke noden zijn, en het vervullen ervan wordt bestempeld als ‘zinvol’?