Part of the Art: Levenslessen van een kunstenaar

Een paar weken terug (16 november 2020, om precies te zijn) was daar op mijn tv een nogal maffe documentaire. Een krulharige kunstenaar was op het idee gekomen om een loeigrote kei (hier beland tijdens de laatste ijstijd) terug te brengen naar zijn oorsprong: ergens in Scandinavië. Omdat ‘ie vast heimwee zou hebben. Zijn plan: zo’n steen vinden, even toestemming vragen en het ding in een bakkie hijsen en dan roadtrip naar het Hoge Noorden. Easy.

Nou, het bleek al snel dat een steen niet zomaar een steen is. Het is eigendom van een gemeente, en het duurde even voordat een gemeente bereid was om een steen weg te geven. Ergens in Drenthe wilden ze wel meewerken aan het plan. Op een rotonde lag een steen die de kunstenaar wel mee mocht nemen.

Maar vervolgens bleek dat deze steen (of eigenlijk: alle grote stenen) bij nogal wat dorpsbewoners diep in de identiteit zat. Onderdeel van de gemeenschap, zeg maar.

De kunstenaar luisterde naar alle zorgen en paste er zijn plan op aan. Hij plaatste de steen op een plein in het dorp en nodigde mensen uit om er afscheid van te nemen.

Toen meldde zich een echtpaar van natuurfluisteraars. Die zeiden: Weet je wel zeker dat de steen naar huis wil? Tsja, dat wist de kunstenaar niet zeker. Dus liet hij de fluisteraars in gesprek gaan met de steen. Gelukkig bleek dat de steen zelf eigenlijk héél graag naar huis wilde.

Toen kon de reis beginnen.

De kunstenaar legde de lange weg af naar een eiland voor de kunst van Noorwegen, met naast de grote kei ook een hoop andere kleine keitjes die een andere steenminnende Nederlander had aangedragen nadat ‘ie in het nieuws had gehoord over het plan.

En zo werd een kleine familie van keien uiteindelijk, na 200.000 jaar van elkaar gescheiden te zijn, herenigd met hun oorsprong. En ook de Noorse eilanders liepen daar massaal voor uit.

Daarmee was de reis volbracht en kwam het moment dat de kunstenaar zelf afscheid moest nemen van de steen. En ja, zoals dat gaat was hij toch ook wel gehecht geraakt aan die steen die hij drie weken geleden pas had leren kennen.

Einde docu.

De tv ging uit, de tandenborstel ging aan, en bij het afwerken van mijn avondroutine dacht ik nog even terug aan wat ik zojuist had zitten kijken. Het schijnbaar absurde van het project van de kunstenaar; de gehechtheid van de dorpsbewoners aan een stuk steen. Allemaal op zich al interessante gegevens.

Maar ik merkte dat ik met name was geraakt door de manier waarop de kunstenaar om ging met tegenwerkingen. Het waren namelijk voor hem helemaal geen tegenwerkingen. De gemeentes die niet zo maar wilde meewerken, de dorpsbewoners met hun bezwaren, de steenfluisteraars met hun kritische blik. Allemaal hadden ze invloed op de snelheid waarmee het project werd uitgevoerd. Maar in plaats van weg te wuiven of door te drukken, nodigde de kunstenaar ze uit. Ze werden onderdeel van het project; onderdeel van het verhaal van de steen. Part of the art.

En op de een of andere manier kan ik daar wel wat mee. Het voelt als een goed soort basishouding, een goede manier van omgaan met alles wat er op je afkomt. Welkom, want dat soort externe krachten zullen er altijd zijn. (Dit lijkt op wat Buster Benson beschrijft als de Chaos Monkey).

In de kern staat een begrip dat, door je open te stellen voor externe invloeden, jouw resultaat wordt verrijkt en uiteindelijk beter past in de werkelijkheid.

Maar hoe doe je dat? Ik heb een paar aanwijzingen:

Heb een plan, maar geen een vastomlijnd doel. De kunstenaar had als plan ‘een steen retourneren naar zijn plaats van herkomst’; welke steen en welke plaats, dat was flexibel. Dus misschien belangrijker nog: maak de route flexibel. Je moet kunnen meebewegen met wat je op je pad komt.
Onderzoek wat er op je pad komt. Wanneer je merkt dat je ergens frustratie over voelt (of: over iemand), druk die dan niet weg. Zelf als niet gelijk duidelijk is wat de toegevoegde waarde zou kunnen zijn. Haal even diep adem en vraag de ander naar hun perspectief. Dat betekent niet dat je je route hoeft te wijzingen, maar zie het als een kans. Misschien kunnen jullie samen een interessante tussenstop van maken. De kunstenaars had gemakkelijk de steenfluisteraars kunnen negeren (want: gekkies), maar nodigde ze uit om namens de steen te spreken. Dat voegde weer extra kleur toe aan het uiteindelijke verhaal van de steen.
Stel geen harde deadline. Je moet geen haast hebben om aandacht te kunnen geven aan wat er op je pad komt. Artificiële deadlines staan daar haaks op.

Wat rest is de vraag: wat voor soort plannen past bij deze aanpak?

Ik herken het op zich wel in deze website, als dynamisch resultaat van mijn zoektocht naar hoe we de wereld beter kunnen laten werken. Misschien zien we het ook al terug in de agile manier van werken. Daarin werk je met een team aan het creëren van waarde, maar zonder vaste scope. Maar voor een verbouwing lijkt het minder geschikt, waar je toch toewerkt naar een vastomschreven resultaat.

Hoe dan ook, de basishouding van ‘alles mag er zijn’ bevalt me wel. Het niet ontkennen van externe krachten past goed bij een min mogelijk geforceerd leven. Komende tijd eens kijken of het werkt.

→ Bekijk hier de bewuste documentaire

Index

“Make the world work, for 100% of humanity, in the shortest possible time, through spontaneous cooperation, without ecological offense or the disadvantage of anyone.” - R. Buckminster Fuller